Evde oturmanın bir zorunluluk olduğu şu günlerde bulunduğumuz ortamı ve eşyaları temiz tutmak ayrı bir önem taşıyor. Zamanımızın çoğu evde geçse de alışverişe çıkmak ve paket servisler beraberinde belirli riskleri getiriyor. Alışverişte kullanılan eldiven, maske, poşetler, ayakkabılar ve kıyafetler de risk taşıyabilir. Bu nedenle virüsün hangi yüzeylerde ne kadar kaldığı, hangi dezenfektanların kullanılacağı gibi bilgiler işimize yarayabilir.
Amerikan Hastalık Kontrol ve Önleme merkezine (CDC) göre virüsün iki temel yayılma şekli var. İnsanların birbirine 1,5 metreden daha yakın durması ve enfekte kişinin öksürük veya hapşırığı ile havaya dağılan damlacıkların başkaları tarafından solunması virüsün yayılmasına neden oluyor.
İşte bu nedenle uzmanlar elleri yıkamayı, sosyal mesafeyi korumayı ve çok dokunulan yüzeyleri dezenfekte etmeyi öneriyorlar.
İsterseniz Corona virüs hakkında bilinmesi gerekenlere ve en çok merak edilen sorulara göz atalım.
1. El hijyeni
Salgın boyunca elleri yıkamanın önemi defalarca anlatıldı. 20 saniyelik el yıkama rutini gerçekten de temel hijyenin olmazsa olmazı. Corona virüsün yayılmasını önlemek için öksürük, hapşırık, yüze dokunma ve tuvalet ihtiyacı giderme sonrası elleri yıkamak büyük önem taşıyor. Ayrıca alışverişten geldiğinizde de ellerinizi muhakkak yıkamanız gerekiyor.
El dezenfektanları elleri hızla temizlemek için kullanılabilir. Ancak bu metot elleri yıkamanın yerini dolduramaz. Su ve sabun virüsün tamamen ellerinizden yıkanıp gitmesini sağlar. Ayrıca ellerin sabunla yıkanması cildin tahriş olmasını önler. Cilt tahrişini önlemek temiz kalmanın ön planda olduğu bu zamanlarda özel önem taşıyor; çünkü kuru ve çatlak ciltler enfeksiyon kapmanıza neden olabilir.
2. Sosyal mesafeyi korumak ve karantina süresi
Sosyal mesafeyi korumak da virüsün bulaşmasını önleme yollarının başında geliyor. Dışarı çıkmamız gerektiğinde diğer kişilerden en az 1,5 metre uzak durmamız gerektiği artık herkes tarafından biliniyor.
Peki ya karantinada kalması gerekenler? Bu kişiler için 14 günlük bir süre belirlenmiş. 14 gün rastgele seçilmiş bir rakam değil.
Virüs birine bulaştığında kendi kopyalarını oluşturması için belirli bir zaman gerekiyor. Bu kuluçka süresi yaklaşık 5 gün sürüyor. 5.günün sonunda virüs kapmış kişi öksürük veya hapşırık yoluyla virüsü bulaştırmaya başlıyor. Virüsün bulaşıcı hale gelmesi demek hastalık belirtilerinin görüleceği anlamına gelmiyor. Taşıyıcılar kendilerine virüs bulaştığının farkında olmadan karantinadan çıktıklarında ve sosyal mesafeye dikkat etmediklerinde hızla virüsü bulaştırabilirler. Enfekte olan kişilerin yaklaşık %99’u 14. güne gelindiğinde hastalık belirtisi gösteriyor. Bu nedenle karantinada 14 gün geçiren ve belirti göstermeyen kişilerin hastalığa yakalanmadığı anlaşılıyor.
3. Yüzey temizliği
Amerikan Hastalık Kontrol Merkezine göre en az %70 alkol içeren solüsyonlar, %3 yoğunluklu hidrojen peroksit ve seyreltilmiş çamaşır suyu eşyaları dezenfekte etmekte kullanılabilir. Seyreltilmiş çamaşır suyu hazırlamak için bir litre suya 4 çay kaşığı çamaşır suyu dökün ve karıştırın. Karışımı sonra spreyli şişeye boşaltıp kullanabilirsiniz.
En sık temas edilen eşyalar temiz tutulması gereken ilk yerler. Bunlar:
-
Kapı kolları
-
Fırın, kettle gibi cihazların sapları
-
Elektrik anahtarları
-
Lavabolar
-
Sifon düğmesi
-
Çantalar
-
Direksiyon, el freni ve arabanın iç kapı mandalları
Her gün olmasa da alışveriş turları sonrası bu kilit noktaları dezenfekte etmeniz gerekebilir; çünkü bu bölgelere dokunduktan sonra eli yüze veya ağza götürme riski yüksektir.
Alışveriş sırasında market içinde sosyal mesafenin aşılması ve alışveriş sepetinin tutacağı gibi yerlere dokunduktan sonra elin yüze temas ettirilmesi en yüksek bulaşma riskini içerir. Gıdalar ve gıda ambalajlarından Corona virüs kapma ihtimali son derece düşüktür.
4. Salgın kimleri nasıl etkiliyor?
20 Mart 2020 tarihi itibarıyla Corona virüsün çıkış yeri olan Çin’de yeni vaka rapor edilmedi. Dünya sağlık örgütü küresel bazda Corona virüs kaynaklı ölüm oranını %3,4 olarak gösteriyor. Yalnız hafif belirtilerle hastalığı atlatan kişilerin sayısı dikkate alındığında bu rakam oldukça düşüyor. İngiltere Kamu Sağlığı İdaresi Başkanı Chris Whitty’e göre Corona virüs kaynaklı ölüm oranı yaklaşık %1.
Corona virüsün 65 yaş üstü kişileri etkilediği artık iyi biliniyor. Raporlarda göze çarpan bir başka veri de Corona virüsün erkekleri kadınlardan daha çok etkilemesi. Virüs kadınlardan daha çok erkeklere bulaşıyor ve erkek hastalarda ölüm oranı kadın hastalarınkinden daha fazla. Bunun nedeni şu an için tam olarak bilinmiyor. Ancak dünya genelinde erkeklerin sigara ve alkol tüketiminin kadınlara göre daha fazla olması ve bu nedenle daha fazla kronik hastalıklara yakalanması teoriler arasında.
5. Corona’dan iyileşen biri virüs yaymaya devam eder mi?
Bu konuda şu an için ortaya konulmuş net bir veri yok. Ancak Wuhan’da yapılan bir araştırmaya göre hastalık belirtileri kaybolduktan iki hafta sonra bile hastalarda virüsün izlerine rastlanmış. Yine de hastalar artık iyileşmiş olduklarından öksürük ve hapşırık yoluyla virüsü yaymadıkları için hastalığın yayılma hızı son derece azalıyor.
Lancet tıp dergisinde yayınlanan bir makalede ise virüsün Çinli bir hastanın solunum yolunda 37 gün boyunca kaldığı belirtiliyor.
6. İyileşen kişiler yeniden hasta olabilir mi?
Corona virüse yakalanan ve iyileşen kişilerin büyük çoğunluğu virüse karşı bağışıklık gelişiyor. Ancak bazı vakalarda iyileşen kişiler yeniden test yapıldığında sonuç pozitif çıkabiliyor. Çin’in Guang Dong eyaletinde yapılan bir araştırma ise düşündürücü. İyileşen hastaların %14’ünde testlerin pozitif çıktığı belirtiliyor.
Yine de tüm bu verilerden net bir sonuç çıkarmak için çok erken. Çünkü bu sonuçlara göre Corona virüsü uykuya geçip yeniden ortaya çıkıyor olabilir; ama aynı zamanda bu durum yapılan testlerin aşırı hassas olduğundan dolayı tam ölçüm yapamadığı anlamına da gelebilir.
