Yaklaşık 100 yıl boyunca bilim dünyasında beyin hücrelerinin veya nöronların yenilenemez olduğu düşüncesi hakimdi. Bu görüşe göre temel beyin gelişiminiz doğumla üç yaş arasında gerçekleşiyordu. Yani bilim bize yetişkin beyinlerin yeni beyin hücreleri üretemediğini ve sadece doğuştan sahip olduğumuz hücrelerle yetinmemiz gerektiğini söylüyordu.
Bir kere kaybedildikten sonra yerine koyamayacağımız hücrelerin olduğunu bilmek oldukça can sıkıcıdır çünkü bu durumda basit bir yaralanma, kaza, hatta yaşlanma sürecinin bizzat kendisi bile geri dönülemez sonuçlara neden olabilir.
Neyse ki yakın zamandaki bazı keşifler sayesinde beyin hakkındaki bildiklerimiz yepyeni bir boyuta ulaştı.
En heyecan verici keşiflerden biri ise beyin hücrelerinin yaşam boyunca yenilenebileceğinin bulunması idi.
Artık nörojenezin -yani yeni beyin hücrelerinin oluşumunun mümkün olduğunu ve her gün gerçekleştiğini biliyoruz.
Nörojenez, beynin adaptasyon yeteneğini bize gösteren nöroplastisiteden daha farklı bir bilgidir.
Nöroplastisite ve nörojenez, ilişkili olsalar da iki farklı kavramdır.
Nöroplastisite, beynin yeni bağlantılar ve yollar oluşturabilme yeteneğidir ve devrelerin bağlantı yollarını değiştirebilir. Öte yandan nörojenez beynin daha da şaşırtıcı bir yeteneği olan yeni nöronlar üretme kapasitesidir.
Nörojenezin nöroplastisiteye göre daha hayranlık uyandırıcı bir yönü vardır çünkü mevcut olanla çalışmak bir şeydir, ancak ölmüş nöronların yerine yenisini koyabilmek bize bambaşka fırsatlar sunar. Bunama tedavisi ve önlenmesi, travmatik beyin yaralanmalarından iyileşme, felçli hastaların tamamen iyileşmesi ve muhtemelen henüz düşünmediğimiz diğer alanlarda nörojenez bize yeni ufuklar açabilir.
Belirli bir yaşam tarzını benimseyenlerin nörojenez oranlarına bakıldığında yaşam tarzlarımızdan nörojenezin etkilendiğini görüyoruz. Yeni nöronların büyüme hızlarını artırmak için keşfedilen birçok yol bulunmaktadır. İsterseniz bu yöntemlere hep birlikte göz atalım.
1. YENİ DENEYİMLER EDİNME:
Yeni bir beceri öğrenme, seyahat etme, dil öğrenme, yeni veya daha derin sosyal bağlantılar kurma ve zihinsel zorluklarla başa çıkma gibi etkinlikler, yeni nöronların üretilmesini tetikler. Konfor alanımızın dışına çıktığımızda, yeni deneyimler yaşadığımızda ve düzenli olarak bizi zihinsel anlamda zorlayan aktiviteler bulduğumuzda nörojenez oranı artar.
Yeni deneyimler ve meydan okumalar son derece önemlidir, çünkü bunlar sadece yeni nöron büyümesini tetiklemez, aynı zamanda yeni beyin hücrelerinin uzun ömürlü olmasını da sağlar. Zengin deneyimlerle bezenmiş bir yaşam stili aynı zamanda kaliteli uyku gibi temel ihtiyaçları da içerir. İyi uyumak beyni toksinlerden arındırmaya yardımcı olur. Ayrıca güneş ışığına maruz kalmak da D vitamini ve büyüme hormonlarının üretimini tetikler.
2. EGZERSİZ:
Sağlıklı bir hayatın olmazsa olmazı kabul edilen egzersiz, beyni ve vücudu olumlu yönde etkiler.
Koşu, bisiklet sürme, yüzme ve hatta cinsel aktiviteler gibi vücudu harekete geçiren faaliyetler, nörojenezin artırılmasında etkili yöntemlerdir. Amaç, kalbin 20 dakikadan daha uzun süre, düzenli olarak yoğun çalışmasını sağlamaktır. Bunu yaptığımızda, beyindeki bazı büyüme hormonlarının seviyesinde yükselme meydana gelir.
Ayrıca, endorfin seviyesinin artması stresi azaltmaya yardımcı olur. Aşırı stres yeni nöronların oluşma hızını düşürebilir.
3. DİYET:
Nihayetinde biz ne yersek oyuz. Bedene doğru gıda maddelerini sunduğumuzda o da bize doğru hücreleri üretecektir. Diyette en önemli olan doğru yağları tüketmektir, çünkü bunlar beyin ham maddesinin %60’ını oluştururlar. Özellikle Omega 3 yağ asitleri nörojenez için çok önemlidir.
Ayrıca ara sıra oruç tutmak veya kalori alımını azaltmanın da nöronların büyüme hızını arttırdığı bulunmuştur.
Bunların yanı sıra, hayvanlar üzerinde yapılan deneylerde flavonoidlerin nörojenezi desteklediğine ilişkin bulgular elde edilmiştir.
Flavonoidler, çoğu meyve ve sebzede bulunan, bitkilere sarı, turuncu, kırmızı gibi parlak renkler veren ve insan vücudunda antioksidan işlevini yürüten bir grup bileşendir.
Deneylerde, kakao flavonoidlerinin beyinde birikerek yaşlanma, bunama ve felce karşı koruyucu etkisi olduğu görülmüştür.
Yaban mersini, oolong ve yeşil çaylar da flavonoid açısından zengindir. Bu flavonoidlerin hipokampüste nörojenez artışına yol açtığı saptanmıştır.
Hayvanlar üstünde yapılan bu deneylere dayanarak, araştırmacılar bu flavonoidlere sahip gıdaların tüketilmesinin beyin sağlığını desteklediğini öne sürmektedir.
İŞTE BU 10 GIDAYI DİYETİNİZE EKLERSENİZ BEYİN HÜCRELERİNİZ YENİLENİR:
1- Yaban Mersini: Yaban mersini, antosiyanin adı verilen bir flavonoid türü içerir. Bu flavonoidlerin antioksidan özellikleri bulunur ve sağlığa faydalı etkileri olabilir.
2- Kırmızı Soğan: Kırmızı soğan, kuersetin adlı bir flavonoid içerir. Kuersetin, anti-enflamatuar ve antioksidan özelliklere sahiptir.
3- Çilek: Çilek, antosiyaninler ve kateşinler gibi flavonoidler içerir. Bu flavonoidler, serbest radikallere karşı koruma sağlayabilir.
4- Yeşil Çay: Yeşil çay, kateşin adlı bir grup flavonoid içerir. Kateşinler, antioksidan ve anti-enflamatuar özelliklere sahiptir.
5- Biberiye: Biberiye, rosamarin adlı bir flavonoid içerir. Rosamarin, antioksidan ve anti-inflamatuar özellikler taşır.
6- Kırmızı Üzüm: Kırmızı üzüm, quercetin ve resveratrol gibi flavonoidleri içerir. Resveratrol, kalp sağlığına faydalı etkileri ile bilinir.
7- Kakao: Kakao, flavonoidlerin yoğun olarak bulunduğu bir besindir. Özellikle koyu çikolata ya da bitter çikolata, flavonoid içeriği yüksek bir seçenektir.
8- Soya Fasulyesi: Soya fasulyesi, izoflavonlar adlı bir flavonoid grubunu içerir. Bu flavonoidler, hormonal dengeyi de desteklerler.
9- Kırmızı Lahana: Kırmızı lahana, antosiyaninler içeren bir sebzedir. Bu antosiyaninler, antioksidan özelliklere sahiptir.
10- Brokoli: Brokoli, kuersetin gibi flavonoidler içerir. Aynı zamanda indol-3-karbinol gibi bileşikler de içerir ki bunlar beyin sağlığına çok faydalıdır.
