Market alışverişine gittiğimizde aldığımız gıdaların üzerindeki son tüketim tarihine hepimiz bakarız. Zaman zaman son tüketim tarihine yaklaşmış ürünleri almamayı tercih edebiliriz. Aslında son kullanma tarihi bir uyarıdır. Bu tarih o ürünün bozulduğunu değil ama o tarihten itibaren mikrobiyolojik risk taşıyacağını gösterir. Özellikle bazı gıdalar çiğ et ve tavuk gibi bu yazılı tarihten sonra asla tüketilmemelidir ama bazı gıda maddelerinin daha dayanıklı yapıda olmasından dolayı yenilebilir halde kaldıkları da bir gerçektir.
Bu gıda maddelerini açıklamadan önce bu tarz faydalı videoların devamının gelmesini istiyorsanız beğen tuşuna basmayı ihmal etmemenizi Şifa Bul ailesi olarak hepinizden rica ediyoruz.
Şimdi hazırsanız son tüketim tarihi geçse bile yiyebileceğimiz dayanıklı gıdalara hep beraber göz atalım.
1- TUZ:
Tuz küflenmeye ve mikrop üremesine karşı kendisi koruyucu bir görev taşır. Bu sebeple tuzun son kullanım tarihi geçmez. Yalnız burada doğal kristal kaya tuzuyla sofra tuzu arasındaki farka dikkat etmek lazım. Doğal tuzlarda koruyucu madde içermedikleri için son tüketim tarihleri olmamasına rağmen rafine sofra tuzlarında iyot ve topaklanmaya karşı bazı koruyucu maddeler vardır. Bu katkı maddeleri zamanla bozulabilir ve bu nedenle sofra tuzlarının raf ömrü beş yıldır. Normalde tuzun tadında veya tuzluluk miktarında azalma olmaz ama neme maruz kalmaması önemlidir. Neme ve metal iyonlarına maruz kalan tuzların tadında da zamanla bozulmalar olabilir. Doğal saf tuz ette ve diğer gıda maddelerinde de mikrobiyal büyümeyi durdurma etkisine sahiptir. Çok eski zamanlardan beri tuzun bu koruyucu etkisi biliniyor. Tuz yiyeceklerdeki suyu çekerek bakteri ve küflerin gelişimini engelleyen kuru bir ortam sağlıyor. Bu da tuzlanan yiyeceklerin uzun süre bakteri üretmeden ve küflenmeden kalmasını sağlıyor.
2- BAL:
Eski Mısır mezarlarından hiç bozulmadan çıkarılan bak kapları olduğunu biliyor muydunuz? Evet, bal yenilebilir özelliği hiç bozulmayan belki de tek gıda maddesidir. Arılar kış mevsiminde beslenebilecekleri hiçbir çiçek olmamasından dolayı kendi besinlerini yani balı üretirler. Bal gerçekten de öylesine enteresan bir besin maddesidir ki yüzlerce yıl dayanabilmektedir. Bal düşük PH değeri, içeriğinde hiç su olmaması ve şeker yükü nedeniyle kovanı bakterilerden uzak tutmaktadır. Ayrıca asidik özelliklere de sahip olan bal içerisinde büyümek isteyen tüm organizmaları öldürme özelliğine sahiptir. Bakterilerin balın içinde hayatta kalabilme şansları yoktur. Yalnız balın şekerlendiğini zaman zaman fark edebiliriz. Bu balın bozulduğu anlamına gelmez. 45 derecelik su içerisinde kavanozu koyup ısıtarak bu durumu düzeltmek mümkündür. Bu şekilde bal yeniden yenebilir hale gelir. Çok yüksek ısıda tutmak balın besin değerini yok eder ve gerek yoktur. Balı saklarken su ile temas etmemesine dikkat edin. Su ile temas eden balda zaman içinde bozulmalar görülebiliyor.
3- PİRİNÇ:
Beyaz pirinci 5 derecenin altındaki sıcaklıkta ve hava geçirmeyen kapta saklarsanız 30 yıl dayanabileceğini biliyor muydunuz? Evet, beyaz pirincin her türlüsü oldukça dayanıklıdır fakat 5 derecenin altında tutmazsanız bu süre 2 yıla kadar iner. Beyaz pirinç cam kavanoza konduğunda ise ne besin değerini ne de aromasını kaybeder. Aynı şey kahverengi pirinç için geçerli değildir. Kahverengi pirinç öğütülmediği veya cilalanmadığı için daha yüksek yağ veya katı yağ içeriğine sahiptir. Bu nedenle, beyaz pirince göre daha hızlı bozulabilir. Kahverengi pirinç üretime tarihinden itibaren 3-6 ay arası bozulmadan kalabilir.
4- MAKARNA:
Kuru ve paketli makarna oldukça dayanıklı ve neredeyse son kullanma tarihi olmayan bir gıdadır. Kuru makarnanın zararlı bakteri üretme riski son derece düşüktür. Yalnız makarna çok uzun süre durduğunda lezzetinden kayıplara uğrayabiliyor. Makarnalar tavsiye edilen tüketim tarihinden sonra 1 ila 2 yıla kadar kalite ve lezzet farkı olmadan yenebilir. Yalnız eğer paketini açtıysanız bu süre 1 yıla kadar düşer. Tüm bu dayanıklılık taze makarnalar için geçerli değildir. Taze makarnanın raf ömür sadece 3-5 gündür.
5- ZEYTİN:
Ambalajı hiç açılmayan ve uygun şekilde saklanan zeytin kavanozları veya paketleri son kullanma tarihinden bağımsız olarak uzunca bir süre daha yenilebilir durumda kalabilir. Zeytinler havayla temas etmediği müddetçe son kullanma tarihinden sonra 1 ila 2 yıl daha yenilebilir durumda kalacaktır. Paketi veya kavanozu açılmış zeytinler ise 3-4 ay boyunca yenilebilir halde kalacaktır. Zeytinleri direkt güneş ışığı görmeyen, tercihen karanlık bir ortamda ve ağzı kapalı bir şekilde muhafaza etmek mümkün olan maksimum süre boyunca taze tutmanıza yardımcı olur. Yemeden önce son kullanım tarihi geçmiş olsa bile eğer bariz bir küflenme, kötü koku veya dokusunda bir değişiklik yoksa zeytinleri güvenle yiyebilirsiniz.
6- SİRKE:
Pek çok sağlık sorununa çözüm olan çok değerli bir besin olan sirke bozulmayan gıdaların başında gelir. Sirke çeşitlerinin son tüketim tarihinin olmamasının sırrı asidik yapısından ileri geliyor. Bu kadar sidik bir ortamda bakteri ve mikroplar üremiyor. Sirke de tuz gibi diğer gıda maddelerinin bozulmadan kalmasına da yardımcı oluyor. Tüm besinlerde olduğu gibi sirkeyi de doğru saklama koşullarında tutmalısınız. Sirkeyi serin ve ışık almayan bir yerde, kiler veya erzak dolabında tutmalısınız. Buzdolabına koymanıza gerek yoktur. Bunun yanı sıra Sirkeyi kullandıktan sonra ise kapağını hemen kapatıp hava ile temasını olabildiğince kısa tutmalısınız.
7- ŞEKER:
Şekeri ekstrem sıcaklıkların olmadığı kuru bir yerde sakladığımızda oldukça uzun süre dayanabilir. Yüksek su içeriğine sahip olmadığı için bakteriler onu kolonize etmez. Şekeri serin bir yerde ve nem almayacak şekilde tutmalısınız. Düzgün şekilde muhafaza edilmesi şartıyla hem küp ve toz şeker, hem de pudra şekeri bozulmadan muhafaza edilebilir. Üretici firmanın belirlediği son kullanma tarihinden sonra 2 ila 3 yıllı aşan şekerde topaklanmalar olabilir. Bu durum şekerin bozulduğu anlamına gelmiyor. Şeker böyle katılaşır ve topaklar oluşturursa, mikrodalgada bir veya iki dakika düşük sıcaklıkta ısıtmak yeterli olacaktır. Şeker bazen uzun süre durduğunda kötü kokabilir. Bu şekerin yanındaki yiyeceklerin kokusunu emmesinden kaynaklanır. Bu yüzden uzun süre tutacağınız şekerin yanında başka bir gıda maddesi tutmamaya özen gösterin.
8- KURU BAKLİYATLAR:
Çoğumuz kuru bakliyatların zamanla böceklendiğini görürüz ama aslında bu bozuldukları için değil saklama koşullarımızın düzgün olmamasından kaynaklanır. Eğer kuru, nem almayan ve hava almayan kaplarda saklarsak kuru bakliyatların son kullanma tarihi yoktur. Bunun başlıca nedeni kuru bakliyatların sularını kaybettikleri bir kurutma işleminden geçirilmeleridir. Kuru bakliyatlar uzun süre yenmeden kaldıklarında pişirme sırasında yumuşamaları zorlaşır ama besin değerlerinden bir şey kaybetmezler. Bu arada bakliyatların böceklenmemesi için pratik bir yöntem sakladığınız kavanozlara defne yaprağı koymaktır. Ekleyeceğiniz 1 adet defne yaprağı böceklenmeyi ve küflenmeyi önleyecektir.
9- KAHVE:
Serin, kuru ve karanlık bir yerde ve hava geçirmeyen bir kapta saklandığı takdirde çekilmiş kahve 1 ila 3 ay, çekirdek kahve 9 ila 12 ay ve suda çözülebilen granül kahveler ise 20 yıla kadar tazeliğini koruyacaktır. Kahvenizi buzdolabında da saklayabilirsiniz, bu durumda çekirdek ve öğütülmüş kahve 3 yıla kadar, granül kahve ise nerdeyse sonsuza kadar taze kalabilmektedir. Yalnız kahvenin dondurulması tadında ve aromasında kayıplara yol açabilir. Eğer kahvenizin bayatladığını ve içmenin keyif vermeyeceğini düşünüyorsanız bir kaba koyup buzdolabında tutabilirsiniz. Bu şekilde buzdolabındaki kötü kokuları çekecektir. Bir diğer kullanım şekli ise kahveyi gübre olarak kullanmaktır. Kahveyi toprakla karıştırarak bitkilerinize besleyici bir gübre hazırlayabilirsiniz.
10. BİTTER ÇİKOLATA
Bitter çikolata, kuru ve taze bir yerde sakladığınız ve ısı değişikliklerine maruz bırakmadığınız sürece oldukça uzun süre dayanabilir. Bitter çikolata, flavonoidler gibi biyolojik olarak aktif bileşenler içerdiğinden faydalı bir besindir. Bu bileşenler kalp damar sağlığını korumaktadır. Genel olarak Sütlü Çikolata 1 yıl, Bitter Çikolata 2 yıl, yüksek oranlarda kakao yoğunluğuna sahip Dark Çikolatalar ise 5 yıla kadar taze kalır. Bu süreler geçtikten sonra tadında azalma olabilir. Bitter çikolatayı buzlukta 3 yıla kadar bozulmadan saklayabilirsiniz.
